بررسی تطبیقی مفردات جزء اول قرآن (سوره های حمد و بقره آیات 27-1) از مجمع البیان طبرسی با کشاف زمخشری

چکیده یکی از علوم پیش نیاز مفسر دانش مفردات است که به بیان معانی و مفاهیم واژه های قرآن می پردازد. این علم از زمان پیامبر (ص) وجود داشته است به طوری که اگر مردم زمان نزول معنی بعضی کلمات را نمی دانستند تفسیر آن را از پیامبر (ص) و بعدها از ائمه (ع) می پرسیدند. البته دانش مفردات نیز مانند دیگر علوم در زمان های بعد گسترش پیدا کرده و مورد توجه دانشمندان و مفسران قرار گرفته و کتاب ها و مقالات بسیاری در این زمینه نوشته شده است. از جمله مفسرانی که در اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم به این امر پرداخته، طبرسی صاحب کتاب ارزشمند «مجمع البیان فی تفسیر القرآن» و زمخشری نویسنده ی کتاب «الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل» می باشند. به علت اهمیت فهم مفردات قرآن کریم از یک سو، و اهمیت این دو تفسیر کهن ادبی از سوی دیگر در این پایان نامه معانی واژه های جزء اول قرآن (سوره های حمد و بقره آیات 27-1) از نظر این دو مفسر بررسی شده و در مرحله ی بعد میان دیدگاه این دو مفسر به نوعی مقایسه و بررسی انجام گرفته، که در تطبیق نظر دو مفسر از آرای سایر لغویان و مفسران نیز استفاده شده است. یکی از نتایجی که در ضمن مقایسه ی دیدگاه هر دو مفسر ذیل معنای واژه ها به دست آمده این است که طبرسی بیشتر معنای لغوی واژه ها را بیان نموده ولی زمخشری به معنای واژه با توجه به سیاق پرداخته است. البته این بدان معنا نیست که طبرسی به سیاق آیه توجه نداشته بلکه در بخش های دیگر مجمع البیان مانند «المعنی» به سیاق آیه نیز توجه کرده و آیات را معنا می کند. بنابراین می توان گفت نظر این دو مفسر بزرگ می تواند در کنار هم در روشن شدن معنای واژه موثر واقع شود. کلید واژه ها: مفردات قرآن، بررسی تطبیقی، مجمع البیان، کشاف، طبرسی، زمخشری.